Historie
Wat is Folkshegeskoalle Schylgeralân
Deelnemers aan het eerste kamp in 1946
De Folkshegeskoalle bestaat sinds 1948. Al meer dan een halve eeuw komen mensen hier om hun identiteit te beleven, elkaar te ontmoeten en zich te ontplooien. Na de Tweede Wereldoorlog werden overal in Nederland Volkshogescholen opgericht vanuit het besef: ieder heeft zijn eigen waarde, laat er respect zijn. Laten we werken aan een andere, betere wereld. De Folkshegeskoalle Schylgeralân is altijd onafhankelijk gebleven van subsidie, en is nu nog de enige en laatste volkshogeschool van Nederland.
Tegenwoordig kom je hier om even helemaal tot jezelf te komen, in alle rust het contact te beleven met je creativiteit, de natuur, anderen; in wezen is er niet zoveel veranderd.
Het boek ‘De Volkshogeschool in Nederland 1925 – 2010’ (Maarten van der Linde en Johan Frieswijk), gaat over de ontwikkeling van de Volkshogescholen in Nederland.
De vroege jaren
Een van de bunkers
Al voor de oorlog waren er verschillende Friese cursussen op Allardsoog. En er waren goede contacten tussen de latere directeur van Schylgeralân, Halbe Doele en de inspirator van Allardsoog, Jarich van der Wielen. Dit heeft ongetwijfeld bijgedragen tot de ontwikkeling van de Volkshogeschool op Terschelling.
Dit gold ook voor het eerste naoorlogse kamp van de Boun fan Nasjonale Fryske Jongerein, dat in 1946 plaatsvond in de Wierskun op Terschelling, bij Oosterend. Er deden meer dan 100 jongeren aan mee, het was een groot succes. Dit kamp was een voorbode van de nog op te richten Volkshogeschool. Een paar jaar later, toen men naar betere huisvesting zocht, vond Gryt Doele, de vrouw van de eerste directeur van Schylgeralân de verzameling bunkers op de plaats van de huidige Volkshogeschool.
Deelnemers na-oorlogskamp
Deze nederzetting met schiettoren vormde een onderdeel van de Atlantikwall. De bunkers waren na de oorlog leeg gehaald, er was geen water, elektrisch of kozijn meer te bekennen. De inmiddels opgerichte Stichting Schylgeralân kon het complex in 1948 kopen van het Rijk, na overleg met het bureau Oorlogsbuit dat ressorteerde onder het Ministerie van Financiën. De koopsom bedroeg 500 gulden. Stichting Schylgeralân had als doel het stichten en instandhouden van een centrum voor Fries cultureel werk.
Schylgeralân was een ontmoetingsplaats voor jongeren. Aanvankelijke pogingen om het Fries te propageren op Terschelling vielen niet altijd in goede aarde. Veel vrijwilligers brachten de bunkers weer in bewoonbare staat en zo werd het complex geschikt gemaakt voor cursuswerk.
Bij de ingang naar de eetzaal staat de enorm grote kookpot van toen, nu gevuld met planten. Deze kookpot herinnert aan de begintijd eind jaren veertig, toen de pioniers vrijwel zonder voorzieningen de maaltijd klaar maakten voor de harde werkers en werksters.
Terug in de tijd
Halbe Doele, de eerste directeur van Schylgeralân
De eerste volkshogeschool in Nederland Allardsoog stelde zich ten doel een bijdrage te leveren aan de vernieuwing van de volkscultuur en de versterking van de volksgemeenschap. Tijdens de Tweede Wereldoorlog kwam het volkshogeschool-werk vrijwel stil te liggen, maar na de oorlog had men het tij mee. Er was behoefte aan ontmoeting en ontplooiing. Verschillende volkshogescholen zijn niet toevallig kort na de oorlog opgericht.
Vanaf het begin overheerste het regionale denken in de volkshogescholen, wat dat betreft past Folkshegeskoalle Schylgeralân in deze traditie. De Nederlandse Volkshogescholen zijn op hun beurt geïnspireerd door de Scandinavische traditie. De Volkshogeschool-gedachte is afkomstig van de Deense schrijver en predikant Grundtvig (1783-1872), die zich afzette tegen het opkomend rationalisme, liberalisme, materialisme en verstedelijking.
Pas rond 1930 vond deze gedachte ingang in Nederland, vooral als gevolg van de massale werkloosheid en klassetegenstellingen. (Mr. C.Stapel, Bakkeveen 1999) Tot op de dag van vandaag bereiden Scandinavische volkshogescholen jongeren voor op de maatschappij, aansluitend op een vervolgstudie.
De jaren 50, 60 en 70
Vrijwilligers brachten de bunkers in bewoonbare staat
In de jaren vijftig en zestig werden er talrijke kampen gehouden: het Paaskamp, het jaarsluitingskamp, het simmerkamp, het studiekamp, het kaatskamp. Veel prominenten uit de Friese beweging, ‘pommeranten’ geheten, namen geregeld deel aan deze kampen. We noemen hier: Jan Piebenga, hoofdredacteur van de Leeuwarder Courant, schrijver Fedde Schurer, dichter D.A.Tamminga, de latere prof. Friese taal- en letterkunde Tony Feitsma, Anne Vondeling, de bekende PvdA politicus en vele anderen. Vanaf midden jaren zeventig werden er jarenlang Friese toneelweken gehouden op de Folkshegeskoalle. Nog steeds bestaan de zomerweken voor kinderen van 10 tot 15 jaar.
De eerste directeur Halbe Doele werd in 1962 opgevolgd door Betze Stienstra. Hij gaf met veel inzet leiding aan Folkshegeskoalle Schylgeralân tot 1995.
Architectuur
Koningin Beatrix opent De Brêge
In de jaren zeventig en tachtig is de Volkshogeschool uitgebreid. De bekende architect Gunnar Daan heeft de huidige Scandinavisch aandoende gebouwen ontworpen die op de fundamenten van de bunkers werden gebouwd. De natuurlijke ligging van de Folkshegskoalle komt hierdoor goed tot zijn recht. In 1987 is het laatste gebouw De Brêge erbij gebouwd: het is rondom een duin gebouwd, met elf kamers en op de bovenverdieping een eveneens ronde, lichte conferentiezaal. Koningin Beatrix heeft De Brêge geopend.
Van twee naar één
Organisatorisch is er lang sprake geweest van twee stichtingen: Stichting Schylgeralân die de panden in bezit had en de bevriende Stichting Folkshegeskoalle die vele activiteiten organiseerde. De samenwerking tussen beide stichtingen was al zo veelvuldig dat de fusie in 1987 de uitkomst was van een natuurlijk proces. Deze integratie werd officieel met het nieuwe stichtingsstatuut uit 1991.
Onafhankelijk en open
Van meet af aan heeft Folkshegeskoalle Schylgeralân ervoor gekozen om als stichting geen structurele subsidie te ontvangen. Toenmalige bestuurders hebben zich wat dat betreft nooit in het gareel van overheidssubsidies willen voegen. De volkshogescholen die wel gesubsidieerd werden, vielen rond 1990 ten prooi aan een proces van fusies en reorganisaties en haalden het veelal niet. Waarschijnlijk is deze zelfstandigheid vanaf het eerste begin er de oorzaak van dat Folkshegeskoalle Schylgeralân nu de enige volkshogeschool is die in Nederland bestaat.
De Folkshegeskoalle heeft een Friese identiteit. Dat uit zich onder andere in het organiseren van cursussen op het gebied van Friese taal en cultuur. Daarnaast is kleinschalige karakter van de regio, het gemeenschapsgevoel van de Folkshegeskoalle, precies wat ons onderscheidt van een gemiddelde andere accommodatie. Ook lokale en regionale volkscultuur spelen nog altijd een grote rol, zo geven de eilander volksdansers hun zomerdemonstraties in het openluchttheater De Rondte.
Van 2000 tot 2014
Klaske Jaspers
Directies na 1995: Betze Stienstra werd in 1995 opgevolgd door Jantsje Sikma, zij is in 1998 opgevolgd door Atze en Ruth Zuiderveld. In 2000 is Klaske Jaspers-Hazenberg tot directeur benoemd, zij is directeur geweest tot juli 2014.
Sinds 2000 is het aantal cursussen en workshops uitgebreid van 20 naar ruim 30 programma’s. De cursussen en workshops zijn nu ingedeeld in 4 categorieën: creatieve cursussen, natuur, meditatie/bezinning en Friese taal/cultuur. In deze periode is de Folkshegeskoalle gegroeid qua omzet en bezoekersaantal. De accommodatie is vernieuwd; de tweepersoonskamers en de twee appartementen zijn geheel gerenoveerd. De Folkshegeskoalle treedt meer naar buiten dan voorheen.
Een belangrijke lijn is de taal. Gezien de ontwikkelingen in Fryslân en daarbuiten, is de Folkshegeskoalle een tweetalige instelling geworden. Zo hangt in alle kamers een Frysk of Nederlands gedicht, altijd met vertaling. Er zijn diverse literaire programma’s georganiseerd op de Folkshegeskoalle. Ook is aan schrijvers een plek geboden om hier in alle rust te kunnen schrijven. De volgende schrijvers hebben op de Folkshegeskoalle gelogeerd en uit eigen werk voorgelezen: o.a. Tsjêbbe Hettinga, Rutger Kopland, Albertina Soepboer, Hagar Peeters, Abdelkader Benali, Hylke Speerstra, Atte Jongstra, Neeltje Maria Min en Abe de Vries.
De Putsjeploech van 2006
Binnen de vernieuwing is de oorsprong van de Folkshegeskoalle aanwezig gebleven. Jeugd komt volop naar de Fryske Simmerkampen, Freonen (vrienden) steunen hun Folkshegeskoalle als vanouds en vrijwilligers zorgen voor de klussenweek in maart.
Tot 2000 bestond de marketing voor een groot deel uit mond tot mond reclame. Sinds 2001 heeft de Folkshegeskoalle ingezet op werving via internet: o.a. een steeds groeiende website, panoramabeelden van het terrein, nieuwsbrieven, doelgroepmarketing, Facebook etcetera.
Vanaf 2010 is stevig ingezet op het duurzaam en groen maken van de Folkshegeskoalle. Dat past bij haar unieke ligging in het Hoornse bos, tussen natuurgebied de Koegelwieck en de Boschplaat in.
Directeuren vanaf 2014
In 2014 heeft het bestuur van de Stichting Fryske Folkshegeskoalle Schylgeralân Amarins Geveke benoemd tot de nieuwe directeur van de Folkshegeskoalle.
Vanaf juli 2020 was Jacqueline Spendel directeur. Zij is in oktober 2023 opgevolgd door Akkie Feenstra.
Documentaires Folkshegeskoalle
Simmer yn Fryslân 2010: op 19 augustus 2010 is er een programma uitgezonden over de Folkshegeskoalle. De presentator kijkt bij een stiltegroep alsook bij een groep kinderen op zomerkamp. De veelzijdigheid van de Folkshegeskoalle komt ook tot uiting door het tonen van de verschillende soorten accommodaties die de Folkshegeskoalle biedt.